Het is een bekend verschijnsel dat slachtoffers van criminaliteit niet altijd aangifte doen. Daar zijn verschillende redenen voor. Van ‘niet belangrijk genoeg’ tot aan ‘mijn spullen komen daarmee niet terug’. Maar soms is angst de reden om geen aangifte te doen. Daarover gaat dit onderdeel.
De angst om aangifte te doen of iets te melden bij de politie kan verschillende gronden hebben. De vrees voor represailles van de dader bijvoorbeeld. Of angst voor uitstoting uit de buurt of de gemeenschap, omdat praten tegen de politie ‘not done’ is. De angst om sociaal-maatschappelijk in de problemen te komen is ook een reden, omdat met een aangifte of melding iets naar buiten komt over het slachtoffer wat je liever niet bekend maakt.
Spiraal doorbreken
Hoe dan ook: bij de afweging om aangifte te doen of informatie met de politie te delen is angst een slechte raadgever. De dader merkt namelijk dat hij ongestraft met een delict kan wegkomen. Dat maakt hem juist sterker. Zo kan een spiraal van angst ontstaan: slachtoffers zijn angstig en trekken zich terug, en daders voelen zich daardoor sterker en nemen nog meer ruimte in. Als reactie hierop durven slachtoffers (en mensen in hun omgeving) daders nóg minder in de weg te leggen (de anderen doen dat toch ook niet?), enzovoort. Voor de leefbaarheid in een buurt (of in een gemeenschap) is het essentieel om een dergelijk spiraal zo snel mogelijk te doorbreken.
Meldstilte?
Wordt er in een bepaalde buurt of gemeenschap geen of nauwelijks aangifte gedaan, terwijl je dat wel zou verwachten, omdat dat bijvoorbeeld eerder wel het geval was, kan dat twee dingen betekenen. Of er gebeurt inderdaad niets (meer), óf er gebeurt wel degelijk het een en ander maar bewoners durven, willen of kunnen geen melding te doen. Bij een relatieve meldstilte moet je je dus altijd afvragen wat er aan de hand is en alert zijn.
Check de signalen
Zorg dat één of meer vertrouwenwekkende en kundige mensen de buurt in gaan om te observeren wat er gebeurt en vertrouwelijke gesprekken in de buurt te voeren. Zo kunnen ze achterhalen of er werkelijk niets aan de hand is. Is er niets aan de hand: prima en wees blij. Maar wijzen signalen de andere kant op: graaf door. Doe een grondige probleemanalyse. Waar en bij wie zit vooral de angst? Hoe komt dat? Waar zitten aanknopingspunten om de stilte te doorbreken?
Mogelijke acties
Wat vervolgens geschikte acties zijn, is volkomen afhankelijk van de bevindingen uit de analyse. In het verleden is vooruitgang onder meer gezocht in:
a. werken met vertrouwenspersonen
Het netwerk Roze in Blauw van de politie Amsterdam is een voorbeeld van werken met vertrouwenspersonen. Slachtoffers van HoLeBi-geweld kunnen voor hulp bij deze mensen aankloppen. Ook Slachtofferhulp Nederland biedt bijvoorbeeld ondersteuning bij het maken van de afweging al dan niet aangifte te doen.
b. outreachend werken
Een voorbeeld van outreachend werken is al als politie in een bedreigde buurt van deur-tot-deur bewoners bezoekt, zodat voor anderen nooit duidelijk is wie wat heeft verteld. Een ander voorbeeld is om in samenwerking met Meld Misdaad Anoniem (MMA) in een buurt bijeenkomsten te organiseren. Of voorlichting over de MMA te organiseren tijdens preventiebezoeken.
c. anoniem melden
Meld Misdaad Anoniem kent gerichte campagnes waar anoniem melden centraal staat. Zoals bij prostitutie onder dwang, mensenhandel, illegaal vuurwerk e.d.
d. anonieme(re) aangifte
Intussen bestaan er verschillende mogelijkheden om anoniem aangifte te doen: domicilie kiezen op het politiebureau en aangifte doen onder nummer (Programma Veilige Publieke Taak, 2013). In de praktijk echter bieden deze constructies veel gevallen geen garanties voor blijvende anonimiteit (zie bijv. Bovenkerk & Kruiswijk, 2012).
e. veilig aangifte kunnen doen zonder opgepakt te worden voor illegaliteit o.i.d.
Amsterdam heeft aparte afspraken gemaakt voor illegalen die aangifte willen doen. Hierin is geregeld dat illegalen er zeker van kunnen zijn niet te worden aangehouden, noch later gericht te worden opgespoord, wanneer zij voor een aangifte contact met de politie opnemen. De eerste signalen zijn positief: illegalen zouden zo ook een minder ‘gemakkelijke’ prooi zijn voor criminelen. Bron: Illegaal kan in Amsterdam aangifte doen zonder te vrezen voor uitzetting (Het Parool, 29-11-2014)
Let op: actie ná de aangifte minstens zo belangrijk
Welke acties je ook inzet om mensen te stimuleren aangifte te doen, deze moeten natuurlijk wel steeds worden ondersteund door geloofwaardige, zichtbare en vooral ook blijvende acties tegen diegenen die voor de ontstane angst verantwoordelijk zijn. Dat betekent bijvoorbeeld ook nét die extra stap zetten in de opsporing en vervolging. Het betekent waar nodig ook aandacht voor bescherming nadat er aangifte is gedaan.
Belangrijke telefoonnummers in de regio Zaanstad om overlast te melden vindt u hier.
